Dünyadan Haberler
Moderator
ABD Başkanı Trump, Ukrayna için 28 maddeli bir barış planı hazırladı. Taslak, büyük toprak tavizleri ve orduda küçülme talep ederken Donbas ve Kırım’ın “fiilen Rusya’nın parçası” olarak tanınmasını öngörüyor.
ABD Başkanı Donald Trump’ın desteklediği kapsamlı 28 maddelik bir barış planına göre Ukrayna, doğudaki geniş bir bölgeyi Rusya’ya devredecek ve ordusunun mevcudunu ciddi şekilde azaltacak.
AFP’nin elde ettiği taslağa göre Kiev ayrıca hiçbir zaman NATO’ya katılmamayı taahhüt edecek, talep ettiği Batılı barış gücü birlikleri ise ülkeye konuşlandırılmayacak. Ancak Avrupa savaş uçakları, Ukrayna’yı korumak için Polonya’da konuşlanacak.
Bir ABD yetkilisi, taslakta Ukrayna’ya güçlü bir güvenlik garantisi bulunduğunu, bunun ABD ve Avrupalı müttefikleri Ukrayna’ya yönelik herhangi bir saldırıya karşı harekete geçmeye zorlayacağını söyledi.
Plan kapsamında Rusya ise yeniden G8’e kabul edilecek ve yaptırımlardan arındırılacak. ABD yetkilileri belgenin “çalışma taslağı” niteliğinde olduğunu belirtiyor.
KIRMIZI ÇİZGİLERİ AŞAN BARIŞ ÖNERİSİ
Teklif, 2022’deki işgalin ardından Moskova’nın öne sürdüğü birçok talebi karşılıyor ve Kiev’in kırmızı çizgilerini aşıyor. Ukrayna daha önce hiçbir toprağından vazgeçmeyeceğini söylemişti.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, planı “önümüzdeki günlerde” Trump’la görüşeceğini ve anlaşmanın “Ukrayna’nın egemenliğine saygı duyan onurlu bir barış” sağlaması gerektiğini vurguladı.
Beyaz Saray ise planı Moskova ile birlikte hazırladığı iddialarını reddederek, özel elçi Steve Witkoff ile Dışişleri Bakanı Marco Rubio’nun son bir aydır her iki tarafla da “sessiz diplomasi” yürüttüğünü açıkladı.
Belgeye göre Trump, İsrail-Hamas arasındaki Gazze ateşkesine benzer şekilde, süreci denetleyecek bir “barış konseyi”nin başkanlığını üstlenecek.
TOPRAK TAVİZLERİ VE ÇELİŞKİLER
Planın kritik bölümleri, Moskova’nın talepleri ile Kiev’in kırmızı çizgileri arasındaki en sert çelişkileri içeriyor.
Ukrayna, kısmen kontrol ettiği Lugansk ve Donetsk bölgelerinden çekilecek. Donbas olarak bilinen bu endüstriyel kuşak ile 2014’te ilhak edilen Kırım, ABD dahil uluslararası toplum tarafından “fiilen Rusya’nın parçası” olarak tanınacak. Donbas’ta ayrıca bir askerden arındırılmış bölge oluşturulacak.
Rusya’nın yasa dışı olarak ilhak ettiğini açıkladığı Herson ve Zaporijya bölgeleri ise mevcut cephe hattı boyunca “dondurulmuş” statüye alınacak.
Rus ordusu şu anda Ukrayna’nın yaklaşık beşte birini işgal etmiş durumda. Bu bölgelerin büyük kısmı yıllardır süren çatışmalarda harap oldu.
UKRAYNA'NIN GÜVENLİĞİ NASIL SAĞLANACAK?
Kiev, Avrupa liderliğinde bir barış gücü umuyordu ancak Moskova’nın karşı çıkması nedeniyle bu talep karşılık bulmadı. NATO Ukrayna’da asker konuşlandırmayacak. Ukrayna ordusu mevcut gücünün neredeyse yarısını oluşturan seviyeye çekilerek 600 bin personele indirilecek.
Karşılığında Ukrayna’ya “güvenilir güvenlik garantileri” verilecek. Metin detayları belirtmiyor ancak “Avrupa savaş uçaklarının” Polonya’da konuşlanacağı ifade ediliyor.
100 GÜN İÇERİSİNDE SEÇİM YAPILACAK
Ayrıca Ukrayna’da 100 gün içinde seçim yapılması şart koşuluyor. Bu talep Moskova’nın uzun süredir dile getirdiği bir madde ve Trump da bu yıl Zelenski’yi “diktatörlük”le suçlamıştı.
Taslağa göre Rusya, “küresel ekonomiye yeniden entegre edilecek” ve 2014’te Kırım’ın ilhakı sonrası çıkarıldığı G8’e geri dönebilecek. Rusya yeniden saldırırsa yaptırımların “otomatik olarak” devreye gireceği ifade ediliyor.
Buna karşın Moskova’ya yönelik askeri sınırlamalar son derece sınırlı tutulmuş. Yalnızca “Rusya’nın komşu ülkelere saldırmaması beklendiği” belirtilmiş durumda.
Bu maddeler, planın hazırlanmasında Rusya’nın rolü olup olmadığı yönünde tartışmaları artırdı. Üst düzey bir Ukraynalı yetkili AFP’ye, “Belli ki Ruslar öneriyi Amerikalılara sundu, onlar da kabul etti.” dedi.
ABD yetkilileri ise tüm taraflarla görüşüldüğünü savunuyor.
İŞTE MADDE MADDE ABD'NİN UKRAYNA PLANI
AFP tarafından incelenen taslağa göre 28 maddelik plan şöyle:
1- Ukrayna'nın egemenliği teyit edilecek.
2- Rusya, Ukrayna ve Avrupa arasında kapsamlı bir saldırmazlık anlaşması yapılacak. Son 30 yılın tüm belirsizlikleri çözülmüş kabul edilecek.
3- Rusya'nın komşu ülkelere saldırmaması ve NATO’nun daha fazla genişlememesi bekleniyor.
4- Tüm güvenlik sorunlarını çözmek ve gerilimi azaltacak koşulları oluşturmak için Rusya ile NATO arasında, ABD aracılığıyla bir diyalog yürütülecek.
5- Ukrayna güvenilir güvenlik garantileri alacak.
6- Ukrayna Silahlı Kuvvetleri’nin mevcudu 600 bin personelle sınırlandırılacak.
7- Ukrayna, NATO’ya katılmayacağını anayasasına yazmayı kabul edecek ve NATO da Ukrayna’nın gelecekte kabul edilmeyeceğine dair bir hükmü kendi tüzüğüne eklemeyi kabul edecek.
8- NATO, Ukrayna’ya asker konuşlandırmamayı kabul edecek.
9- Avrupa savaş uçakları Polonya’da konuşlandırılacak.
10- ABD, güvenlik garantisi karşılığında tazminat alacak. Ukrayna Rusya’yı işgal ederse garanti kaybedilecek. Rusya Ukrayna’yı işgal ederse, kararlı ve koordineli bir askeri karşılığın yanı sıra tüm küresel yaptırımlar yeniden uygulanacak, yeni toprak tanıması ve bu anlaşmanın tüm diğer faydaları iptal edilecek. Ukrayna’nın Moskova veya St. Petersburg’a sebepsiz füze fırlatması halinde güvenlik garantisi geçersiz sayılacak.
11- Ukrayna, AB üyeliğine uygun olarak değerlendirilecek ve bu süreç devam ederken Avrupa pazarına kısa vadeli tercihli erişim sağlayacak.
12- Ukrayna’nın yeniden inşası için güçlü bir küresel önlemler paketi uygulanacak. Buna Ukrayna Kalkınma Fonu’nun kurulması, Ukrayna'nın gaz altyapısının yeniden inşası, savaştan etkilenen bölgelerin iyileştirilmesi, yeni altyapı projeleri ve maden ile doğal kaynakların yeniden çıkarımının başlatılması dahil olacak. Tüm bunlar Dünya Bankası tarafından geliştirilen özel bir finansman paketiyle desteklenecek.
13- Rusya küresel ekonomiye yeniden entegre edilecek. Yaptırımların kaldırılması, G8’e yeniden katılması ve ABD ile uzun vadeli ekonomik iş birliği anlaşmasına girmesi görüşülecek.
14- Dondurulmuş 100 milyar dolarlık Rus varlığı, ABD liderliğindeki Ukrayna yeniden inşa ve yatırım çabalarına yönlendirilecek. ABD bu girişimden elde edilen kârın yüzde 50’sini alacak. Avrupa da Ukrayna’nın yeniden inşası için kullanılacak yatırım miktarını artırmak üzere 100 milyar dolar ekleyecek. Dondurulmuş Avrupa fonları serbest bırakılacak ve geriye kalan dondurulmuş Rus fonları ayrı bir ABD-Rusya ortak yatırım aracına aktarılacak.
15- Tüm anlaşma hükümlerinin uygulanmasını teşvik etmek ve sağlamak amacıyla güvenlik konularında ortak bir Amerikan-Rus çalışma grubu kurulacak.
16- Rusya, Avrupa ve Ukrayna’ya karşı saldırmazlık politikasını yasalarına işleyecek.
17- ABD ve Rusya, START I Antlaşması dahil olmak üzere nükleer silahların yayılmasını önleme ve denetim anlaşmalarının geçerlilik süresini uzatmayı kabul edecek.
18- Ukrayna, Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Antlaşması’na uygun olarak nükleer silaha sahip olmayan bir devlet olmayı kabul edecek.
19- Zaporijya Nükleer Santrali, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın (IAEA) denetimi altında yeniden faaliyete geçirilecek ve üretilen elektrik Rusya ile Ukrayna arasında eşit olarak paylaşılacak.
20- Her iki ülke, anlayışı ve hoşgörüyü teşvik etmeye yönelik eğitim programlarını okullarda ve toplumda uygulamayı taahhüt edecek.
21- Kırım, Luhansk ve Donetsk, ABD dahil olmak üzere de facto yönetim halinde Rusya olarak tanınacak. Herson ve Zaporijya cephe hattı boyunca dondurulacak. Rusya, kontrol ettiği diğer üzerinde uzlaşılan bölgelerden çekilecek. Ukrayna güçleri halihazırda kontrol ettikleri Donetsk Oblastı kısmından çekilecek ve burası bir tampon bölge oluşturmak için kullanılacak.
22- Gelecekteki toprak düzenlemeleri üzerinde anlaşmaya varıldıktan sonra hem Rusya hem de Ukrayna bu düzenlemeleri güç yoluyla değiştirmemeyi taahhüt edecek. Bu taahhüdün ihlali halinde güvenlik garantileri geçerli olmayacak.
23- Rusya, Ukrayna’nın ticari faaliyetler için Dinyeper Nehri’ni kullanmasını engellemeyecek ve Karadeniz üzerinden tahıl taşımacılığının serbestçe yapılabilmesi için anlaşmalar yapılacak.
24- Esir değişimleri, cenazelerin iadesi, rehinelerin ve sivil tutukluların geri gönderilmesi gibi konuları çözmek üzere bir insani komite kurulacak ve bir aile birleşimi programı uygulanacak.
25- Ukrayna 100 gün içinde seçim yapacak.
26- Bu çatışmaya dahil tüm taraflar, savaş sırasında gerçekleştirdikleri eylemler için tam af alacak ve gelecekte herhangi bir talepte bulunmamayı veya şikayet değerlendirmemeyi kabul edecek.
27- Bu anlaşma yasal olarak bağlayıcı olacak. Uygulanması, ABD Başkanı Donald Trump’ın başkanlık ettiği Barış Konseyi tarafından izlenecek ve garanti edilecek. İhlaller için yaptırımlar uygulanacak.
28- Tüm taraflar bu mutabakata vardıktan sonra, ateşkes her iki tarafın anlaşmada belirlenen noktalara çekilmesinden hemen sonra yürürlüğe girecek ve anlaşmanın uygulanmasına başlanacak.